Ekspresjonizm i ekspresjonizm kubistyczny (10. i 20. lata XX wieku)

Ekspresjonizm pojawił się w pierwszej dekadzie XX wieku głównie w krajach niemieckojęzycznych jako reakcja na wcześniejsze tendencje artystyczne, zwłaszcza na zmysłowe wrażenie impresjonizmu i wyrafinowanie i estetykę ustępującej secesji. Dokonał wyraźnej oceny realistycznego spojrzenia na rzeczywistość, a także skłonił się ku ekspresji emocjonalnej i dramatycznej, często wspartej kolorem. Wspólnym mianownikiem prac ekspresjonistycznych było usiłowanie o wyrażanie nastrojów i uczuć, które kumulowały się w społeczeństwie w okresie przed wybuchem I wojny światowej oraz od razu po nim. Akceptację tendencji ekspresjonistycznych w środowisku domowym przyspieszyła wystawa Edvarda Muncha, która odbyła się w 1905 roku w Pradze.

Tendencje te połączył Bohumil Kubišta w 1912 r. w portrecie swego przyjaciela, malarza Jana Zrzavego. Kubišta przedstawił Zrzavego nie tylko jako zamyślonego przyjaciela, ale starał się oddać swoje obsesyjne wyobrażenie o artyście-myślicielu. Dlatego na obrazie z elementami kubizmu sfera nieosobista zlewa się z osobistą. Symboliczne użycie kolorów, pewność malarska i matematycznie przemyślany układ kompozycyjny sprawiają, że z wizerunku przyjaciela staje się obraz o niezwykłym, na pierwszy rzut oka nieco powściągliwym pięknie.